پل ورسک سوادکوه
پل ورسک یکی از مهمترین سازه های ریلی استراتژیک شمال کشور هست که در منطقه ورسک سوادکوه قرار دارد.
این پل در ارتفاع ۱۱۰ متری از ته دره و با دهنه ی ۶۶ متری و با مصالح ساده آن زمان (۱۳۱۵) ساخته شد. و شخص رضاشاه آن را افتتاح کرد
این پل راه آهن سراسری تهران _ شمال را به هم متصل می کند. و از مهم ترین آثار فنی مهندسی راه آهن شمال ایران به شمار میاید. این پل در ارتفاعات روستای ورسک در
۲۷ کیلومتری جنوب شهر پل سفید از توابع سوادکوه جنوبی قرار دارد.
نام پل ورسک در فهرست پل های با ارتفاع بیش از ۶۱ متر در کتاب رکورد گینس به ثبت رسیده است. همچنین در مهرماه ۱۳۵۶ با شماره ۱۵۳۴ در فهرست آثار ملی ثبت گردید.
این پل توسط شرکت کمپساکس و با تضمین هفتاد ساله ساخته شد. و هم اکنون بیش از ۸۵ سال از احداث آن میگذرد. لازم به ذکر است که در سال ۱۳۲۴ به پیشنهاد
وزارت راه(طرق سابق)، پل ورسک به نام پل پیروزی نامیده شد.
عکس از : ستاره دارایی
دلیل نام گذاری :
در این خصوص روایات متفاوتی وجود دارد. گفته می شود نام پل ورسک از روستای ورسک که در نزدیک این پل قرار دارد گرفته شده است. که سالها پس از احداث این پل،
ساکنین این روستا که جمعیت آنها به بیست خانوار می رسید، به روستای عباس آباد یا ورسک امروزی نقل مکان کرده و این روستا به ورسک عباس آباد معروف شده است.
در روایتی دیگر گفته می شود که نام یکی از مهندسان ساخت پل ورسک، شژ ووسک بوده و به دلیل اینکه این نام در فارسی جود ندارد و برای تلفظ ساده تر، ورسک می گفتند.
ولی روایتی قابل باورتر، وجود درختچه های ورس که در قسمت پشت پل به صورت انبوه وجود دارد دلیل نام گذاری این پل معروف و زیبا به نام ورسک شده است.
تاریخچه ورسک
در اوایل اردیبهشت ۱۳۱۲ در زمان حکومت رضاشاه قرارداد احداث راه آهن شمال _جنوب، به طول ۹۰۰ متر را با یورگن ساکسیلد مدیرعامل شرکت دانمارکی کمپساکس بسته شد.
دراین قرارداد ساکسیلد دانمارکی تعهد داد که ساخت خطوط راه آهن را طی شش سال به اتمام برساند، و برای ساخت هر متر ریل راه آهن معادل ۵ دلار طلا ( ۱.۵ گرم طلای خالص)
دریافت کند.
بعد از بستن این قرارداد بهترین مهندسان اروپایی به ایران آمدندو بعد ازتهیه عکس های هوایی از کوههای البرز متوجه شدند که راه آهن باید
از منطقه عباس آباد که بعدها ورسک نامیده شد عبور کند. قطار می بایست بعد از عبور از روستای ورسک ده کیلومتر را طی کند
و تا ارتفاع ۶۰۰ متری صعود نمایید تا بتواند از کوهستان عبور کرده و به سمت تونل گدوک حرکت کند.
با توجه به شیب تند و صعود به ارتفاع ۶۰۰ متری، حرکت برای قطار غیر ممکن بود. بنابراین تصمیم گرفته شد مسیر حرکت قطار به شکل سه پل بر روی دامنه کوه اجرا شود، که به سه خط
طلا معروف شد.
منبع عکس: ناشناس
چالش دیگر این پروژه وجود دره ورسک بود. مهندسان شرکت کمپساکس مجبور شدند برای عبور از این دره، پلی با دهانه ۶۶ متری را بر روی آن احداث کنند.
این پل یکی از شاهکارهای مهندسی آن زمان به حساب می آید. در اواسط آبان ماه ۱۳۱۳ در شهرستان سوادکوه توسط مهندسان آلمانی و اتریشی
شرکت کمپساکس ساخت آن آغاز شد و در ۵ اردیبهشت ۱۳۱۵ به اتمام رسید.
روایت است؛ که رضاشاه دستور داد که سازنده این پل به همراه خانواده اش در زیر پل قرار بگیرند، و رضاشاه با قطاری که برای همین منظور ساخته شده بود از روی پل عبور کرد.
مهندسان سازنده:
طبق گزارش روزنامه اطلاعات آن زمان مهندس سازنده پل ورسک، لادیسلاوس فون رابسویچ است. رابسویچ اهل اتریش بود.
وی در مصاحبه با روزنامه اطلاعات گفته است؛ « زمانی که مدل پل ورسک را طراحی کردم همه مهندسان با نظر حیرت به آن نگاه کردند و آن را یکی از شاهکارهای مهندسی دانستند.
و حالا که این پل احداث شده است، همه من و دوستانم را تحسین می کنند» رابسویچ رئیس نظارت ساختمان پل بوده است که به مدت دوسال در خانه ای واقع در دره ورسک به همراه
خانواده ش اقامت داشت. وی همچنین مسئول احداث تونل های مسیر راه آهن نیز بود و از بنیان گذاران روش جدید تونل زنی اتریشی بود.
اطلاعات فنی پل:
این پل استراتژیک و مهم با مصالح ابتدایی آن زمان و بدون آرماتور ساخته شده است. در ساخت آن از ابزارآلاتی بسیار ساده مانند دینامیت و دریل دستی استفاده شده است.
این بنا از ملات سیمان و شن و آجر ساخته شده است. و در ساخت پل از هیچگونه سازه فلزی استفاده نشده است. ابتدا در دو طرف کوه دو پایه بتنی ایجاد شد،
سپس دهانه قوسی ۶۶ متری روی آن اجرا گردید و در آخر نمای آجری روی آن اجرا شد. حجم پل ورسک با ۶۶ متر دهانه قوسی و ۱۱۰ متر ارتفاع از ته دره جمعاً ۴۵۰۰ متر معکب است.
طول پل ۸۶ متر و هزینه ساخت آن در آن زمان بالغ بر ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار ریال بوده است.
نمایی دیگر از پل ورسک
عکس از : ستاره دارایی
وضعیت مقاومت پل:
در سال ۱۳۹۵ با گذشت ۸۰ سال از عمر پل ورسک و نگرانی های در خصوص نگه داری و تقویت میزان استقامت آن ، یوسف گران پاشا مدیرعامل وقت راه آهن تهران شمال اعلام کردند که؛ براساس قراردادی که با دانشگاه صنعتی شریف برای سنجش میزان مقاومت پل منعقد شده، سنسوری بر روی پل نصب شده که میزان ضربه های ناشی از تردد قطار را بر روی پل بررسی می کند و در صورت بروز مشکل ، هشدارهای لازم به مرکز مانیتورینگ ارسال می گردد.
وی همچنین اظهار داشت که همه ساله با ماشین آلات مدرن بازدیدهایی از زیر پل انجام و مصالح فرسوده حذف می‌شود تا مصالح مقاوم جای آنها را بگیرد و تمام فعالیت‌ها برای نگهداری پل ورسک که در زمره وظایف راه‌آهن شمال بوده، انجام شد و مشکل خاصی در شرایط فعلی برای این سازه با عظمت تاریخی وجود ندارد.
پل ورسک و جنگ جهانی دوم:
بر اساس برخی منابع با شروع جنگ دوم جهانی و با توجه به احتمال ورود متفقین به ایران و استفاده آنان از راه‌آهن ایران، تصمیم گرفته شد که همه پل‌ها مین‌گذاری شوند. پل راه‌آهن ورسک نیز شامل این دستور بود، اما پل‌ها هیچ‌گاه منفجر نشدند و متفقین پس از اطلاع از این موضوع اقدام به خنثی کردن مین‌ها کردند.این انفجار بین سال‌های ۱۳۱۷ تا ۱۳۲۰ با اشاره به مین‌گذاری پل ورسک گفته بود: «با شنیدن اخبار وحشتناک از جبهه‌های جنگ شوروی، دستور مین‌گذاری پل ورسک و پل‌های مهم دیگر راه‌آهن داده شد و این کار با دقت و به صورت محرمانه انجام پذیرفت. لیکن پس از اشغال ایران توسط متفقین، دستوری برای انفجار پل‌ها صادر نشد و متفقین هم از مکان دقیق آنها باخبر شدند.»
در طول جنگ جهانی دوم متفقین برای جلوگیری از شکست اتحاد جماهیر شوروی از قوای آلمان روزانه با ۷۵ قطار ادوات نظامی و تسلیحات را از بندر شاهپور (بندر امام خمینی فعلی) به بندر شاه (بندر ترکمن فعلی) می‌رساندند و به‌طور متوسط هر ۲۵ دقیقه یک قطار از روی پل ورسک عبور می‌کرد.
در همان زمان‌ها به دستور مقامات وقت پل ورسک به رنگ سفید و با نقاشی حسینعلی شمشیری (اوس علی شمشیری) رنگ آمیزی گردید.
نوشته شده توسط: ستاره دارایی
